เมื่อวันที่ 28 มีนาคม ที่ผ่านมา โลกได้สูญเสีย ริวอิจิ ซากาโมโตะ ด้วยวัย 71 ปี
ชื่อของริวอิจิ ซากาโมโตะ อาจจะไม่เป็นที่คุ้นหูนัก แต่ในวงการดนตรี เขาคือบุคคลสำคัญผู้สร้างผลงานทรงคุณค่าไว้มากมาย ชื่อของเขาเป็นที่รู้จักในระดับนานาชาติจากการประพันธ์ดนตรีประกอบให้กับภาพยนตร์เรื่อง Merry Christmas, Mr. Lawrence ในปี 1983 พร้อมคว้ารางวัล BAFTA สาขาเพลงภาพยนตร์ยอดเยี่ยม เป็นใบเบิกทางให้เขาได้โลดแล่นบนเส้นทางสายการประพันธ์ดนตรีนับแต่นั้นมา ก่อนมาตอกย้ำพรสวรรค์และความเก่งกาจของเขาอีกครั้งด้วยการประพันธ์ดนตรีประกอบภาพยนตร์เรื่อง The Last Emperor ในปี 1987 ที่เขาทำร่วมกับ เดวิด ไบร์น และ ฉงซู่ และคว้ารางวัลออสการ์สาขาดนตรีประกอบยอดเยี่ยมมาครองอย่างสมศักดิ์ศรี
Ryuichi Sakamoto – Merry Christmas, Mr. Lawrence
The Last Emperor (Theme) – Music by Ryuichi Sakamoto, David Byrne & Cong Su
Ryuichi Sakamoto: Coda (2017) หรือชื่อภาษาไทยว่า ดนตรี คีตา : ริวอิจิ ซากาโมโตะ ผลงานของผู้กำกับ สตีเฟน โนมุระ ชีเบิล คือภาพยนตร์สารคดีที่ทำให้เราได้รู้จักชีวิตของซากาโมโตะ ในช่วงเวลาที่เขาเผชิญหน้ากับการเปลี่ยนแปลงครั้งยิ่งใหญ่ในชีวิต นั่นก็คือการตรวจพบมะเร็งระยะที่สามในปี 2014 ซึ่งเขาเองก็ยังไม่อาจรู้แน่ชัดว่าจะมีชีวิตอยู่บนโลกใบนี้ได้อีกนานแค่ไหน
เป็นครั้งแรกที่ริวอิจิตระหนักถึงความไม่แน่นอนของชีวิต เขารู้สึกปริวิตกกับสิ่งที่เกิดขึ้น ก่อนที่เขาจะตกตะกอนทางความคิดว่า ธรรมชาติคือการเกิดขึ้นและดับไปไม่รู้จบ และตัวเขาเองก็เป็นส่วนหนึ่งของสัจธรรมอันสามัญนี้ ริวอิจิจึงกลับมาเริ่มต้นใช้ชีวิตบนความไม่แน่นอนด้วยการสร้างสรรค์ผลงานดนตรีที่เขารักต่อไป
ความน่าสนใจของภาพยนตร์สารคดีเรื่องนี้คือ การให้ผู้ชมได้เข้าไปสำรวจตัวตนในมิติต่าง ๆ ของริวอิจิ ทั้งบทบาทของการเป็นศิลปินบทเส้นทางดนตรี และการประพันธ์ดนตรีประกอบภาพยนตร์ ซึ่งเขาตัดสินใจประพันธ์ดนตรีประกอบภาพยนตร์เรื่อง The Revenant (2015) และ Call Me By Your Name (2017) ในเวลาช่วงท้ายของชีวิต
นอกจากนี้ยังมีบทบาทการเป็นนักเคลื่อนไหวทางสังคมที่ออกมาต่อต้านการใช้พลังงานนิวเคลียร์หลังเกิดเหตุโศกนาฏกรรมในฟุกุชิมะที่ญี่ปุ่นในปี 2011 รวมไปถึงมุมมองทัศนคติของเขาที่มีต่อชีวิต การทำงาน สังคมภายใต้การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในแต่ละยุคสมัย ผ่านการพูดคุยสนทนาอย่างเรียบง่ายของเขาอันชวนให้เราได้คิดถึงแนวคิดในการใช้ชีวิตและการมองโลกในมุมที่เราไม่เคยคิดมาก่อน และไม่ละเลยหัวใจสำคัญอย่าง ‘ดนตรี’ ในการเชื่อมต่อร้อยเรียงเรื่องราวชีวิต ความคิด และการทำงานของซากาโมโตะอีกด้วย
ผลงานการประพันธ์ดนตรีขอซากาโมโตะที่นับว่าอัศจรรย์แล้ว เมื่อผู้ชมได้เห็นและเข้าใจเบื้องหลังการทำงานของเขาในภาพยนตร์สารคดีเรื่องนี้กลับอัศจรรย์ยิ่งกว่า ซากาโมโตะถ่ายทอดวิธีคิดสร้างสรรค์ผลงานของเขาอันมีลีลาเฉพาะตัว สะท้อนตัวตนแห่งศิลปินผู้รักในการสร้างสรรค์ทดลองสิ่งใหม่ ๆ ด้วยวิธีการที่หลากหลาย ได้เห็นพลังแห่งความหลงใหลในทุกสรรพเสียงที่เขาสดับฟัง
ดังฉากที่เขาเดินเข้าไปในป่า ผู้ชมจะได้ยินเสียงนก เสียงใบไม้พัดไหวไปตามลม ภาพระยะใกล้จับไปที่ใบหูของซากาโมโตะ ราวกับจดจ่อตั้งใจฟังเสียงที่เกิดขึ้น ณ ขณะนั้น พร้อมกับคำพูดของซากาโมโตะที่มีเสียงแห่งธรรมชาติเหล่านี้ว่า
“โลกนี้มีเสียงต่าง ๆ มากมาย ปกติเราไม่ได้คิดว่ามันเป็นดนตรี แต่ที่จริงเสียงเหล่านี้น่าสนใจมากในทางดนตรี ผมจึงอยากใส่มันไว้ในงานของผมให้ได้ โดยหลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกับเสียงเครื่องดนตรี กลายเป็นเสียงผสมที่ทั้งแย้งกันและกลมกลืนกัน นั่นคือสิ่งที่ผมอยากทำในตอนนี้…” เป็นหนึ่งในฉากที่ทำให้เห็นแนวคิดการทำงานและพลังของชายผู้หลงใหลการสดับสรรพเสียงอย่างแท้จริง
นิยามของ Coda ในทางดนตรีหมายถึง ส่วนเพิ่มเติมในบทประพันธ์เพลงซึ่งเพิ่มเข้าไปตรงส่วนท้ายของบทเพลงหรือท่อนเพลงชิ้นหนึ่ง ๆ เพื่อสร้างความรู้สึกว่าเพลงจบแล้ว
เรื่องราวชีวิตของริวอิจิ ซากาโมโตะ ที่ปรากฏในสารคดีเรื่องนี้ก็คงเปรียบดังทำนองแห่งชีวิตช่วงท้ายก่อนบทเพลงจะจบลง
เชื่อแน่ว่า Coda ที่ซากาโมโตะถ่ายทอดออกมานั้นได้เติมเต็มบทเพลงแห่งชีวิตของเขาอย่างสมบูรณ์และแตกยอดออกใบให้กับผู้คน สรรพเสียง และสรรพสิ่งบนโลกใบนี้อย่างงดงาม
RYUICHI SAKAMOTO: CODA | Official Trailer | MUBI
สามารถรับชม Ryuichi Sakamoto: Coda ได้ทาง Netflix
Words: Thanapol Chaowanich
